NGT 2018:e mielas Vuodna ij la dájt buoragit jegadam, ja sáme mánáj ja nuoraj riektá oahpástuvátjit ietjasa árbbedábijgum duostoduvvá. NGT 2018 huomahahttet sihtá Vuodna ij la barggam duolla diededimev nannitjit. Binná diehto sáme histåvrås vasjev nanni.
Moatte sáme máná ja nuora mielas ij riektása giellasa åhpatjit vuona skåvlån vieleduvá jali ga oatsoduvá. Nuorttasámegiella ájteduvvá, madin oarjjelsámegiella ja julevsámegiella alvot ájteduvvá (Unesco, Diedo ájteduvvam gielajs, unesco.no/kultur/truede-sprak/). NGT 2018:e mielas dáhta doadjá Vuona välggogisvuodav ábjatjit álggoálmmugij gielajt ja oatsodittjat álggoálmmukmánáj riektájt åhpatjit álmmugisá gielav (ILO Art. 28 1. ja 3.)
Nuoraj girkkotjåhkanibme javlaj ássjen Nággidi jáhkov jagen 2017: “Nuoraj girkkotjåhkanibme måråt gå sáme jáhkkodåjmav, gielav ja kultuvrav, ájn nággidi Nuoraj girkkotjåhkanime, Girkkotjåhkanime ja ietjá siebrij märrádusáj maŋŋela” (NGT 08/17).
Mánájda ja nuorajda álggoálmmugijn la giella ihkeva ájnas oasse identitehtas. Almulasj láddeduhttempolitijkka mij Vuonan vibáj 1950-jagijda, láhpedam la moatte sáme máná ja nuora gielav ja diehtemav ietjasa duogátjijs. Uddnik vil hehpani enas sáme vuorrasijs, dajnas moadda sáme máná ja nuora e diede ietjas máttos. Jus sáme máná ja nuora e nuohkásav ietjasa gielav jali ga kultuvrav gulá, de riektása jasskis sáme identitiehttaj duostoduvvá, ja badjáni sáme identitiehttaåvddånime dagi, mij maŋŋela la ájnas.
Sáme mánáj ja nuoraj gielav ja kultuvrav garrasit nággidi, valla dan buohta Vuodna la dåhkkidam ja dåjmadam moadda rijkkagasskasasj såbadusá ma riektása oatsodi. Álggoálmmugijt oatsodi sierra ILO-såbadusán 169.
“Det skal settes i verk informasjonstiltak i alle sektorer av nasjonalsamfunnet, og særlig blant de grupper som er i mest direkte kontakt med vedkommende folk, for å fjerne eventuelle fordommer overfor disse folk.
For å oppnå dette, skal det settes inn ressurser for å sikre at lærebøker i historie og læremidler for øvrig gir et rettferdig, korrekt og informativt bilde av disse folks samfunn og kultur.” (ILO 169.31)
- NGT 2018 ráddidusáv diehtominisstarijn, Jan Tore Sannerijn, bádtji jegadittjat ILO 169.31:v, ja tjårggitjit oahppogirje vuona skåvlån duolla giehttu sáme histåvrås, sebrudagás ja kultuvras.
- NGT 2018 gájbbet ienebuv tjalmostahttját sáme histåvråv ja gielav åhpadiddjijt åhpadijn, ulmmen gájkka oahppijda vuododiedov sámijs ja gáttodis vuojnov sámijda.
- NGT 2018 gájbbet sáme girkkoiellem ja kultuvrra libá vuodoåhpadimen girkko virgijda.
- NGT 2018:e mielas Girkkotjåhkanibme, ja guovdásj girkkoráde tjalmostit hähttuji ienebuv sáme mánáj ja nuoraj riektájt, dagu ienebuv doarjjot sáme mánáj- ja nuorajdåjmajda.
- NGT 2018 doarjju sáme máná ja nuora viggi guláduvátjit, váj sáme mánáj ja nuoraj riektá e duostoduvá.
ILO:a birra:
ILO-såbadusá 169. artihkal ILO-såbadus álggoálmmugijs iesjrádálasj stáhtajn (ILO- 169) dåhkkiduváj ILO:a 76. barggoäjvvalimes Genèvan bietsen 1989. Vuodna vuostasj stáhttan dav dåhkkidij 20. bietse 1990. ILO-169:e oajvveulmmen la álggoálmmuga bádji oatsodittjat ietjas identitehtav almasjtjärddan, ja siján riektá la oatsodittjat ja oablodittjat ietjasa iellemvuogev ja kultuvrav ietjas oajve milta, ja oajválattjajt välggudi dáv bargov doarjotjit. Duodden la ILO-169 ájnnasamos rijkkagasskasasj vädtsak álggoálmmugij ednamriektáj hárráj.
Gáldo:
Skogvang, Susann Funderud. Ilo Konvensjonen Om Urfolk Og Stammefolk.